- Dzieła z gatunku science fiction wiele razy poprawnie przewidziały postęp technologiczny w świecie rzeczywistym, taki jak bezprzewodowe słuchawki douszne, wideokonferencje, autonomiczne samochody czy terapia w wirtualnej rzeczywistości.
- Szybkie tempo innowacji technologicznych rodzi obawy o prywatność, bezpieczeństwo i możliwość nadużyć.
- Obawy natury etycznej obejmują możliwość wszechobecnej inwigilacji, pogłębianie się nierówności ze względu na technologie udoskonalania człowieka, wpływ na środowisko, wykorzystanie zaawansowanych technologii do celów militarnych oraz zacieranie się granic między ludźmi a maszynami.
- Ochrona prywatności w zaawansowanym technologicznie świecie obejmuje korzystanie z narzędzi takich jak VPN i innych urządzeń z ochroną postkwantową oraz rezygnację z gromadzenia danych, gdy tylko jest to możliwe.
Przez dziesięciolecia społeczeństwo było urzeczone książkami, filmami i programami telewizyjnymi z gatunku science fiction, które przenosiły nas do światów wykraczających poza nasze codzienne doświadczenia. Historie te nie tylko podsycały naszą wyobraźnię, ale także zapowiadały pewne postępy technologiczne z niezwykłą dokładnością.
Od komunikacji satelitarnej Arthura C. Clarke’a po koncepcje wirtualnej rzeczywistości Matrixa – zapraszamy do zapoznania się z wizjonerami science fiction, którzy przewidzieli dzisiejszą rzeczywistość technologiczną. Dowiesz się też, jak te historie, kiedyś wyobrażone, znajdują odzwierciedlenie w naszym technologicznym świecie.
Jak fantazje science fiction stały się dzisiejszą technologią
Pamiętacie „muszelki” z dystopijnej powieści Fahrenheit 451 Raya Bradbury’ego z 1953 roku? Te maleńkie bezprzewodowe słuchawki douszne, przesyłające nieprzerwanie informacje, wydawały się czystą fikcją. A jednak dzisiaj korzystamy z urządzeń takich jak AirPods od Apple i Galaxy Buds od Samsunga. Te gadżety, będące niegdyś wytworem wyobraźni, są teraz integralną częścią naszej codziennej konsumpcji dźwięku.
Rozmowy wideo, niegdyś futurystyczna koncepcja z bajki Jetsonowie z lat 60-tych, również przeszły od fikcji do podstawowych narzędzi. Dziś platformy takie jak Google Meet i Zoom są niezbędne do łączenia użytkowników na całym świecie.
Ale wpływ science fiction nie kończy się na małych gadżetach. Przykładowo, przemysł transportowy wykorzystał niegdyś fikcyjną ideę autonomicznych samochodów, o której pisał Isaac Asimov. Firmy takie jak Tesla i Waymo przodują w przekształcaniu tej koncepcji w rzeczywistość, mając szansę zmienić sposób, w jaki się przemieszczamy.
Co więcej, powszechne tematy science fiction związane z eksploracją kosmosu i komunikacją satelitarną poczyniły znaczne postępy w rzeczywistym świecie. Wizje przedstawione w powieści 2001: Odyseja kosmiczna Arthura C. Clarke’a i adaptacji filmowej Stanleya Kubricka z 1968 roku nie są już tylko wymysłami wyobraźni. Dziś firmy takie jak SpaceX wyznaczają w tej dziedzinie kierunek, projektując rakiety wielokrotnego użytku oraz rozwijając technologię komunikacji satelitarnej i eksploracji kosmosu, przybliżając nas do niegdyś wyimaginowanej przyszłości.
Inne przykłady trafionych predykcji science fiction
Jak mogliśmy się przekonać, science fiction ma niezwykły talent do przewidywania przyszłości. Ale przykłady słuchawek dousznych i rozmów wideo to tylko wierzchołek góry lodowej. Od dronów i telefonów z klapką po masową inwigilację i sztuczną inteligencję – oto zestawienie niesamowitych zdolności pisarzy science fiction w przewidywaniu naszej teraźniejszości i przyszłości:
Jak pokazuje powyższa infografika, dzieła science fiction skutecznie pokazały nam technologię, która nadeszła. Ale wpływ ten wykracza poza te najważniejsze elementy. Weźmy pod uwagę tablet z 2001: Odyseja kosmiczna – prekursora naszych iPadów i smartfonów. Spójrzmy też na wizję kart kredytowych Edwarda Bellamy’ego z 1887 roku w jego utopijnej powieści Patrząc wstecz, napisanej kilkadziesiąt lat przed pojawieniem się tej technologii. Nawet wyobrażone przez Juliusza Verne’a urządzenia do oddychania pod wodą bardzo przypominają współczesny sprzęt do nurkowania.
W medycynie fantastyka dała nam wgląd w nowe możliwości. Przykładem może być terapia w wirtualnej rzeczywistości, koncepcja, która w filmie Matrix wydawała się czysto spekulacyjna. Dziś jest to przełomowa metoda leczenia zespołu stresu pourazowego (PTSD) i przewlekłego bólu. Podobnie, integracja sztucznej inteligencji z diagnostyką medyczną odzwierciedla zaawansowane technologie z filmów science fiction. Systemy sztucznej inteligencji, precyzyjnie analizujące zdjęcia medyczne, pomagają lekarzom we wczesnym rozpoznawaniu chorób i planowaniu leczenia.
Czy sci fi naprawdę potrafi przewidzieć przyszłość?
Predykcje science fiction nie są zwykłymi zbiegami okoliczności – opierają się na trendach technologicznych i społecznych. Dotyczy to nie tylko innowacji, ale także wydarzeń globalnych.
Na przykład powieść Twenty Twenty Nigela Wattsa z 1995 roku opisywała pandemię niesamowicie podobną do tego, czego doświadczyliśmy w 2020 roku. Główny wątek fabularny książki obraca się wokół śmiertelnego wirusa szybko rozprzestrzeniającego się na całym świecie, powodując rozległą śmierć i chaos. Przewidywała ona również naszą dużą zależność od komunikacji wirtualnej, a wideokonferencje i media społecznościowe stały się podstawowymi środkami interakcji.
Podobnie powieść Wszyscy na Zanzibarze Johna Brunnera z 1968 roku, której akcja rozgrywa się w 2010 roku, znana jest ze swoich niesamowitych predykcji. Brunner przewidział przyszłość wypełnioną urządzeniami do noszenia, służącymi do komunikacji, nawigacji i śledzenia kondycji, podobnymi do dzisiejszych smartwatchów, urządzeń do monitorowania kondycji i inteligentnych okularów. Jego wizja bardziej tolerancyjnego społeczeństwa sugerowała ostateczną legalizację małżeństw homoseksualnych, co było przełomowym wydarzeniem w wielu krajach, w tym w Stanach Zjednoczonych, na początku 2010 roku. W powieści Brunnera pojawiła się również postać o imieniu Mr. Obomi – tak, był on prezydentem.
Skąd autorzy wiedzieli, co nadejdzie? Czy pisarze science fiction sięgają do głębszego zrozumienia ludzkiego postępu i potencjalnych zagrożeń, czy są to po prostu szczęśliwe trafy? Być może odpowiedź znajduje się gdzieś pośrodku.
Gatunek science fiction często eksploruje skrajności ludzkiej wyobraźni, które czasami mogą pokrywać się z rzeczywistymi wydarzeniami. Gatunek science fiction często eksploruje skrajności ludzkiej wyobraźni, które czasami mogą pokrywać się z rzeczywistymi wydarzeniami. Narracje te mogą służyć jako odzwierciedlenie naszych wspólnych nadziei, obaw i ścieżek, którymi możemy podążać. W każdym razie analiza fabuł tych książek i filmów może służyć jako przestroga, ostrzegając nas przed potencjalnymi konsekwencjami naszych działań i potęgą technologii przyszłości.
Technologia science fiction jako przestroga
Choć autorzy science fiction przedstawiają nam technologiczne cuda, które mogą poprawić nasze życie pod wieloma względami, oferują oni również przestrogi dotyczące tego, dokąd zmierzamy z niektórymi technologiami. Oto kilka kluczowych obszarów budzących obawy:
Prywatność i inwigilacja
Prywatność staje się coraz bardziej nieuchwytna wraz z postępem technologicznym. A ponieważ systemy monitorowania stają się wszechobecne, istnieje możliwość, że będą one stale śledzić każdy nasz ruch, aktywność online, a nawet nasze myśli i emocje. Przykładowo, powieść Krąg Dave’a Eggera z 2013 roku opisuje kamery SeeChange ukazujące przyszłość, w której każde nasze działanie, aktywność online, a nawet emocje mogą być stale monitorowane. Choć potencjalnie może to pomóc organom ścigania i zapewnić przejrzystość, ta ciągła obserwacja wpływa na sposób, w jaki ludzie się zachowują, komunikują i wyrażają siebie, wskazując na etyczny dylemat znalezienia równowagi między bezpieczeństwem a wolnością osobistą.
Ludzkie udoskonalenia i brak równości
Postęp w biotechnologii, przedstawiony w filmie Elysium, daje możliwość zwiększenia ludzkich zdolności. Postęp ten rodzi jednak również pytania o brak równości. Jeśli dostęp do tych ulepszeń będzie ograniczony do osób, których na nie stać, może to doprowadzić do podziałów społecznych, tworząc klasę ulepszonych jednostek o większej władzy i możliwościach. Taki scenariusz skłania nas do zastanowienia się nad konsekwencjami takich postępów dla równości społecznej i potencjalnym ryzykiem stworzenia społeczeństwa dwuklasowego.
Wpływ na środowisko
Wpływ postępu technologicznego na środowisko posiada dwa oblicza. Z jednej strony, technologie takie jak pozyskiwanie energii słonecznej i zaawansowane rozwiązania akumulatorowe oferują obiecujące sposoby walki ze zmianami klimatycznymi. Z drugiej strony, zwiększone zużycie zasobów naturalnych i potencjalny ślad ekologiczny tych technologii stanowią nowe wyzwania. Równowaga między postępem technologicznym a ochroną środowiska staje się kluczowa dla zapewnienia przyszłości, w której innowacje nie będą odbywać się kosztem zdrowia naszej planety.
Wykorzystanie technologii w celach militarnych
Zbieg sztucznej inteligencji, biotechnologii i nanotechnologii ujawnia potencjał wykorzystania tych technologii do produkcji broni. Przykładowo, w filmowej adaptacji powieści Ja, Robot Isaaca Asimova, potencjalne zagrożenia związane ze sztuczną inteligencją zostały przedstawione poprzez wątek detektywa badającego serię pozornie niewytłumaczalnych morderstw robotów. Badając sprawę, detektyw odkrywa złowrogi spisek zbuntowanej sztucznej inteligencji, której celem jest przejęcie kontroli nad światem.
Rozwój autonomicznych systemów uzbrojenia, genetycznie modyfikowanych patogenów i samoreplikujących się nanobotów może zmienić oblicze działań wojennych i globalnego bezpieczeństwa. Technologie te, w niepowołanych rękach, stanowią poważne zagrożenie, budząc istotne pytania dotyczące regulacji, kontroli i etycznego wykorzystania zaawansowanych technologii.
Większa izolacja ludzi
Wreszcie, pogłębiające się interakcje między ludźmi i maszynami, przedstawione w filmie Ona Spike’a Jonze’a, uwydatniają kwestie rosnącej izolacji między ludźmi. Film bada emocjonalną więź między człowiekiem a sztuczną inteligencją, zmuszając nas do refleksji nad charakterem naszych relacji z technologią. Interakcje te rodzą pytania dotyczące ludzkiej godności, emocjonalnej zależności od sztucznej inteligencji i ewoluującej dynamiki stosunków między ludźmi a maszynami w świecie, w którym granice między nimi są coraz bardziej zatarte. Jeśli ludzie mogą być szczęśliwi, wchodząc w interakcje z samymi maszynami, to czy powinni to robić?
5 sposobów na ochronę prywatności w świecie intensywnej inwigilacji
Czy zmierzamy w kierunku świata, w którym każdy nasz ruch będzie obserwowany? Pozostaje mieć nadzieję, że nadal będą istnieć sposoby na ochronę prywatności i autonomii jednostek. Póki co, oto najważniejsze strategie:
1. Nie zezwalaj na gromadzenie danych
Regularnie przeglądaj i aktualizuj ustawienia prywatności na swoich kontach w mediach społecznościowych, smartfonach i innych podłączonych urządzeniach, aby ograniczyć ilość gromadzonych i udostępnianych danych. Korzystanie z przeglądarek i wyszukiwarek nastawionych na prywatność, takich jak DuckDuckGo lub Firefox z ulepszoną ochroną przed śledzeniem, może również zmniejszyć ilość danych gromadzonych podczas przeglądania Internetu. Ponadto instalacja renomowanych blokerów reklam i rozszerzeń zapobiegających śledzeniu może uniemożliwić zewnętrznym trackerom monitorowanie Twojej aktywności online.
Zachowaj ostrożność przy udzielaniu uprawnień aplikacjom i usługom, zezwalając tylko na to, co jest niezbędne do działania, i wybieraj aplikacje, które priorytetowo traktują prywatność. Jeśli tylko to możliwe zminimalizuj swój cyfrowy ślad, używając do transakcji gotówki lub metod płatności ukierunkowanych na prywatność zamiast kart kredytowych. Zrezygnuj też z programów lojalnościowych, które śledzą zakupy.
2. Uzyskaj ochronę przed komputerami kwantowymi
Wraz z postępem technologicznym ewoluuje również środowisko cyberzagrożeń. Jednym z pojawiających się niebezpieczeństw jest rozwój komputerów kwantowych, które są tak potężne, że mogą naruszyć dzisiejszą kryptografię.
Właśnie dlatego ExpressVPN zawiera ochronę postkwantową w ramach protokołu Lightway, aby w przyszłości chronić użytkowników przed zaawansowanymi atakami cyfrowymi. Szyfrowanie ExpressVPN zapewnia bezpieczeństwo transmisji danych nawet przed komputerami kwantowymi. Ochrona postkwantowa jest teraz dostępna w najnowszej wersji wszystkich aplikacji ExpressVPN, w tym VPN dla Maca, VPN dla iOS i innych urządzeń (bez dodatkowych kosztów).
3. Czytaj politykę prywatności
Przed zarejestrowaniem się w usłudze lub zakupem produktu elektronicznego zapoznaj się z polityką prywatności, aby upewnić się, że nie masz nic przeciwko temu, co przekazujesz. Dokumenty te określają, w jaki sposób firmy gromadzą, wykorzystują i udostępniają dane osobowe użytkowników.
Oprócz tego dokumenty te określają czas przechowywania danych oraz prawa użytkownika w zakresie dostępu do danych, ich poprawiania i usuwania. Zapoznanie się z ich treścią zapewnia zrozumienie charakteru i zakresu gromadzonych danych o użytkowniku, gwarantując, że użytkownik nie ma żadnych zastrzeżeń co do stosowanych przez firmę praktyk.
4. Poznaj dostępne przepisy i regulacje dotyczące ochrony prywatności
Aby chronić dane osobowe przed nieuprawnionym dostępem, niewłaściwym wykorzystaniem i ujawnieniem, potrzebne są rygorystyczne przepisy i regulacje dotyczące ochrony danych. Ponieważ technologia nieustannie się rozwija z ogromną prędkością, ważne jest, aby ustanowić jasne wytyczne dotyczące gromadzenia, wykorzystywania, przechowywania danych i ochrony prywatności.
W regionach o silnych przepisach dotyczących ochrony danych, takich jak RODO Unii Europejskiej lub CCPA Kalifornii, osoby fizyczne mają prawo zażądać od firm ujawnienia, jakie dane osobowe są gromadzone i zażądać ich usunięcia. Skorzystaj z tych praw, kontaktując się bezpośrednio z firmami, aby zrezygnować z gromadzenia danych lub usunąć swoje dane.
5. Używaj komunikatorów z szyfrowaniem end-to-end
Szyfrowanie typu end-to-end działa jak niewidzialna tarcza, chroniąc naszą aktywność online. Dzięki niemu tylko zamierzony odbiorca ma dostęp do naszych wiadomości, plików i informacji. Szyfrowanie end-to-end koduje dane w ich źródle, czyniąc je nieczytelnymi dla nikogo poza zamierzonym adresatem, nawet dla dostawców usług internetowych. Komunikatory, które używają szyfrowania end-to-end, to między innymi WhatsApp i Signal. Wraz z rosnącą zależnością od platform cyfrowych, szyfrowanie end-to-end nigdy nie było tak ważne, zapewniając prywatność i bezpieczeństwo w cyfrowej erze przyszłości.
FAQ: O science fiction i rzeczywistości
Które książki i filmy science fiction stały się rzeczywistością?
2001: Odyseja kosmiczna, Star Trek, Autostopem przez galaktykę i Metropolis to tylko niektóre z filmów i seriali, którym udało się przewidzieć przyszłość. Szereg gadżetów, takich jak komunikatory ze Star Treka i tłumacz z Autostopem przez Galaktykę, zostało wymyślonych na długo przed pojawieniem się telefonów z klapką i narzędzi do tłumaczenia na żywo. Z drugiej strony, takie filmy jak Metropolis ostrzegały nas przed potencjalnymi konsekwencjami niekontrolowanego, zaawansowanego technologicznie świata.
Jakie technologie były kiedyś uznawane za science fiction, a teraz stały się rzeczywistością?
Obecnie kilka rodzajów technologii, które niegdyś uważano za science fiction, stało się rzeczywistością. Oto kilka przykładów:
- Czat wideo: Obecnie czat wideo jest standardową funkcją większości smartfonów i komputerów, umożliwiając nam łączenie się z innymi na całym świecie. Ekrany wideo były codziennością w Jetsonach, animowanej serii science fiction z lat 60-tych.
- Turystyka kosmiczna: Niegdyś marzenie zarezerwowane dla astronautów, turystyka kosmiczna jest teraz w zasięgu bogatych osób. Firmy takie jak Virgin Galactic i Blue Origin oferują loty na krawędź kosmosu, pozwalając nam wyobrazić sobie przyszłość eksploracji kosmosu.
- Wirtualni asystenci: Siri, Alexa i Asystent Google to współczesne wersje HAL 9000 z powieści 2001: Odyseja kosmiczna i J.A.R.V.I.S z filmu Iron Man Marvela.
- Protetyka i bioniczne kończyny: Bioniczne kończyny, niegdyś zaliczane jedynie do gatunku science fiction, pojawiające się w filmach takich jak Mortal Kombat czy RoboCop, stały się rzeczywistością, pozwalając osobom po amputacjach odzyskać utraconą sprawność, a nawet przewyższyć ludzkie ograniczenia.
- Smartfony: Pamiętasz nieporęczne komunikatory ze Star Treka? Dziś smartfony to potężne kieszonkowe urządzenia, które umożliwiają komunikację, dostęp do informacji i rozrywkę, wykraczając poza najśmielsze marzenia sci-fi.
Jakie są potencjalne korzyści i zagrożenia związane z technologiami science fiction?
Oto kilka potencjalnych korzyści wynikających z technologii przyszłości:
- Ulepszona opieka zdrowotna, ponieważ postępy w biotechnologii, sztucznej inteligencji i robotyce torują drogę do spersonalizowanych leków, szybszych diagnoz i skuteczniejszych metod leczenia.
- Zwiększona produktywność i wydajność dzięki automatyzacji i sztucznej inteligencji zajmującej się przyziemnymi i powtarzalnymi zadaniami. Uwalnia to zasoby ludzkie do realizacji bardziej kreatywnych i strategicznych przedsięwzięć.
Ryzyko obejmuje:
- Zwalnianie pracowników w sytuacji, gdy nierównomierny dostęp do technologii i umiejętności cyfrowych pogłębia istniejące nierówności i zwiększa cyfrową przepaść.
- Rozprzestrzenianie się dezinformacji, co może zostać spotęgowane przez media cyfrowe i sztuczną inteligencję, podważając zaufanie do instytucji i demokracji.
- Zwiększoną inwigilację w miarę rozwoju technologii kamer, prowadzącą do ograniczenia prywatności i niezależności.
